Нават на самай падрабязнай карце гэтае маленечкае паселішча даўно ўжо не пазначана…

Імгненна расступіўшыся, лес ветліва прапусціў прасёлкавую дарогу, якая быццам знянацку ўварвалася ў гэтую ціхую, шэрую прысадзістую вёсачку. На першы погляд здалося, што яна амаль нежылая. Але акуратныя, дагледжаныя невялічкія гароды ды кветнікі сведчылі, што тут яшчэ ёсць людзі, павольна цячэ вясковае жыццё. Пачуўшы шум аўтамабіля, жыхары павыглядвалі ў вокны, а некаторыя нават  выйшлі на двор і падышлі да веснічак, каб пацікавіцца, хто прыехаў у іх богам і людзьмі забытае паселішча і навошта.

Першыя словы прывітання, знаёмства і далейшая гутарка  заўсёды мяне цікавілі – асаблівасці мовы, манера трымаць сябе ў размове, багацце і шматграннасць мясцовага фальклору. Гэта заўсёды асабіста для мяне – непаўторна. Як і легенда, казка ці проста гісторыя, што я пачуў на хісткай лавачцы пад вялізнай раскідзістай ліпаю ля калодзежа, накрытага расколатай у некалькіх месцах драўлянай спінкай ад вельмі старога ложка.

А  пачуў я гісторыю пра звычайныя стагі саломы. Так-так, пра стагі саломы, якія пад восень з’яўляюцца на абшарах калгасных палёў, ля дарог, на ўзлессі, бліжэй да вёсак і былых мястэчак. Хаця класічныя, калі можна так сказаць, стагі саломы ўжо пакрысе сыходзяць у мінулае. Дзякуючы новым тэхналогіям уборкі  збожжавых нашы палі застаўлены саламянымі пакамі і бухтамі, перавязанымі моцным шпагатам, упакаванымі ў празрыстую сетку ці поліэтылен, што выглядае зусім ужо ненатуральна і нават брыдка на нашых вясковых абшарах і не мае нічога агульнага з восеньскім пейзажам. А вось у гэтых мясцінах яшчэ можна ўбачыць звычайныя стагі. Высокія, даўгія сцірты жоўтай саломы, якія нагадваюць… Але не будзем забягаць наперад. Перакажу я вам так, як некалі пачуў.

…Пасля прыпару абшары палёў супакоіліся і заціхлі. Здаецца, супакоіўся і заціх нават сам час. Стагі саломы, якія застылі на палях, нагадвалі вялікіх калматых залатых вусеняў. Быццам, стаміўшыся пасля цяжкай дарогі, яны замерлі там, дзе іх застаў гэты самы усёмагутны час. І ўсё гэта здарылася якраз тады, калі ім было патрэбна, менавіта ўпотай ад чалавечага вока, па волі невядомай, неразгаданай, можа й незямной, сілы. Менавіта тады, калі было неабходна, каб пачаўся новы этап у вечным развіцці таямнічага і неверагоднага. І нават не іх саміх, гэтых залатых вусеняў-стагоў, а зусім іншых незвычайных істот, якія з’явяцца са стагоў праз некаторы час, час зачацця, фарміравання і сталення. А будзе пакуль час халодны і цёмны – час сцюдзёнай зімы. І трэба будзе намагчыся і сабрацца з сіламі, зберагчы цяпло, зберагчы энергію сонца для новага жыцця тых міфічных істот. Прыйдзе вясна, цяпло і святло, многа-многа цяпла і святла! І лопнуць гэтыя шэрыя струпы пацямнелых вусеняў-стагоў, і адваліцца непатрэбнае шалупінне, і з’явяцца вялікія-вялікія неверагодна прыгожыя істоты з непаўторнымі ўзорамі на незвычайных крылах, з чароўнымі, кранальнымі спевамі ветру ў гэтых самых крылах. Істоты тыя будуць падобныя ці то на вялізных матылёў, ці то на чароўных анёлаў.

Многім людзям, распавядае легенда, шэнціла ўбачыць гэтае нараджэнне, пераўтварэнне, гэтую неймаверна прыгожую з’яву. Але гэта было вельмі даўно. Так даўно – ужо ніхто не раскажа нам. Толькі ў памяці пакаленняў захавалася гэтая легенда ці казка і… тыя стагі, якія, як заўсёды, з’яўляліся  ў канцы летняй гарачыні.

Але цяпер адбываецца ўсё, як заўсёды. З калгасных двароў ад ледзьве заўважных сярод снягоў вёсак рухаецца ланцуг страшэнна рыпучых саней. Ад мужыкоў у чырвоных, чорных, белых кажухах за вярсту нясе гарэлкай і тытунём. Коні ў сваю чаргу пахнуць стойлам і сенам. І гэты абоз, падобны на даўгую старую змяюку, няўмольна рухаецца да стагоў. І ўсчынаецца паўсядзённае. Вострыя бліскучыя вілы з размахам убіваюцца ў бакі стагоў, адрываюць шматы цёплай масы. Яна капамі валіцца на сані – і вязуць яе ў цёмныя пабудовы, дзе кідаюць пад ногі жывёле, і праз нейкі час яна  ператвараецца ў гной, ад якога ідзе пáра і востры непрыемны пах.

– А што ж тыя стагі, якія застаюцца на полі да вясны? – не вытрымліваю я і задаю каверзнае пытанне. – Што з імі адбываецца, і чаму не з’яўляюцца сёння з іх…

– А ці ведаеш ты, добры чалавек, –перапыняе мяне апавядальнік, – што не з кожнага яйка на свет божы куранё вылупляецца?

І мне раптам, людцы мае мілыя, так невыносна захацелася, каб з кожнага…

Імгненна знікае за невялікімі пагоркамі вёсачка. За шклом аўтамабіля праплываюць толькі што ўбраныя палеткі, на якіх дзе-нідзе застылі даўгія стагі залатой саломы, яны цяпер ужо і мне здаваліся вялізнымі  вусенямі, з якіх мо сапраўды калісьці з’яўляліся… Не, гэта ж немагчыма, скажа сучасны чытач. Хай сабе. А я ўсё роўна буду ўпарта марыць і… верыць. Верыць у добрае.

Тэкст: Уладзімір Цвірка

Фота:Уладзімір Цвірка